Waarom normatieve professionalisering?

Omschrijving

In dit artikel schets ik in kort bestek een aantal hoofdlijnen uit het gedachtegoed rond normatieve professionalisering, met als doel om de urgentie daarvan in professionele praktijken aannemelijk te maken. Ik begin met enkele praktische voorbeelden.

Een ambtenaar bij de belastingdienst besluit om de kinderopvangtoeslag van bijna driehonderd ouders stop te zetten op verdenking van fraude. Een politieagent besluit een bekeuring te geven voor een klein vergrijp. Een psycholoog adviseert op grond van een aantal gesprekken en testen een sollicitant niet in dienst te nemen. Een leraar op een basisschool adviseert een leerling niet naar het VWO te sturen. Een medewerker van de Raad voor de Kinderbescherming adviseert na onderzoek een kind uit huis te plaatsen. Een hoogleraar besluit een proefschrift af te wijzen. Een sociaal werker adviseert op grond van een keukentafelgesprek een hulpaanvraag bij de gemeente af te wijzen. In al deze gevallen is sprake van professionals die op grond van eigen deskundigheid en bevoegdheid een advies geven of een besluit nemen dat, meer of minder, diep ingrijpt in het leven van andere mensen. Hun handelen heeft anders gezegd een normatieve lading. Met hun adviezen en besluiten oefenen zij professionele macht uit over het leven en de toekomst van andere mensen. Hun professionaliteit is verstrengeld met normativiteit.
In dit licht gezien heeft normatieve professionalisering betrekking op een bewuste, onderzoekende en ‘lerende’ omgang met de normatieve lading van het handelen van professionals en van degenen met wie en voor wie zij werken. Twee vragen dienen daarbij als leidraad. In de eerste plaats de vraag of het werk dat professionals uit hun hoofden en handen laten komen daadwerkelijk deugt. Is het goed werk in ambachtelijke zin? In de tweede plaats de vraag of dat werk ook deugd doet aan degenen voor wie het bestemd is. Het steeds opnieuw verbinden van de ambachtelijke kwaliteit van werk met de morele en politieke horizon daarvan, is voor mij het hart van normatieve professionalisering. Die verbinding is allerminst vanzelfsprekend. Een bekwaam uitgevoerde plofkraak, kan in ambachtelijke zin mooi werk zijn, maar blijft een misdrijf. De medewerkers van het fraudeteam van de Belastingdienst deden hun stinkende best om zoveel mogelijk fraudegevallen rond de kinderopvangtoeslag op te sporen, maar vragen naar proportionaliteit en rechtvaardigheid verdwenen in de coulissen. Ik denk dat veel professionals in hun werk dingen doen waar ze achteraf spijt van hebben.