Traumasensitief onderwijs in de praktijk

Vijf jaar geleden werd het schoolteam van een sbo-school in Amsterdam-Zuidoost getraind in traumasensitief onderwijs (TSO). Directeur Desiree Middelkoop: ‘Ik kan nu echt zeggen dat TSO voor iedereen in de school rust brengt. Soms loopt de stress op, maar het is ook net zo snel weer rustig.’ Leony Coppens en Marthe Schneijderberg bespreken hier het belang van traumasensitief onderwijs, de opbrengsten van de daarvoor ontwikkelde training, plus het belang van meerjarige schoolbrede inzet op TSO.

 

Het is volop in het nieuws: steeds meer gezinnen leven in stress door toenemende armoede. Scholen moesten alles uit de kast halen om de groeiende groep gevluchte Oekraïense kinderen van onderwijs te voorzien. Kinderen en jongeren ondervinden negatieve gevolgen van de coronapandemie. Scholen zijn zich er steeds meer van bewust dat veel leerlingen opgroeien met chronische stress en ingrijpende gebeurtenissen. Dat leidt ertoe dat steeds meer scholen zich verdiepen in trauma en chronische stress en de effecten ervan op kinderen, zodat leerkrachten het gedrag van getraumatiseerde kinderen beter herkennen en er beter mee kunnen omgaan. Vanaf 2016 zijn door heel Nederland zo’n 950 professionals getraind om de training Traumasensitief onderwijs (Coppens, herziene versie, 2022) aan schoolteams te geven. Deze training hoort bij het boek Lesgeven aan getraumatiseerde kinderen (Coppens, Schneijderberg & Van Kregten, 2021).

 

Leerkrachten hebben vaak beperkt zicht op de omstandigheden waaronder kinderen opgroeien en de gebeurtenissen die ze hebben meegemaakt (Vink et al., 2016). De cijfers liegen er echter niet om en de gevolgen kunnen groot zijn. Recent Nederlands onderzoek toont aan dat drie op de tien kinderen in het regulier onderwijs drie of meer verschillende soorten ingrijpende jeugdervaringen hebben meegemaakt (De Berk et al., 2021). Het gaat dan om ervaringen zoals emotionele of fysieke mishandeling of verwaarlozing, seksueel misbruik of verlies van een ouder. Hoe meer soorten gebeurtenissen een kind meemaakt, des te groter het negatieve effect op de kwaliteit van leven.

Binnen het speciaal (voortgezet) onderwijs (cluster 4) is de prevalentie van ingrijpende gebeurtenissen bij leerlingen nog veel hoger: ruim 70% van de kinderen heeft vier of meer verschillende soorten ingrijpende jeugdervaringen meegemaakt. In deze klassen zitten bijna geen kinderen zonder negatieve jeugdervaringen (Offerman, Asselman & Hoedemaker, 2023).