Psychische mishandeling in complexe scheiding komt vaker voor dan gedacht

Omschrijving

Ouders die jaren na de feitelijke scheiding nog altijd van het ene confl ict in het volgende rollen, inclusief gerechtelijke procedures, wordt al gauw verweten een ‘vechtscheiding’ in stand te houden. Steeds weer laaien problemen op over zorg, opvoeding, omgang en fi nanciën en beschuldigen ouders elkaar van vaak ernstige zaken zoals (kinder)mishandeling of misbruik. Die aantijgingen worden door een ouder opgevoerd als reden waarom het kind de andere ouder afwijst. De ‘verstoten’ ouder krijgt zijn of haar kind soms jaren niet meer te zien, ook als aangetoond is dat de beschuldigingen onterecht waren en deze ouder volgens de wet of gerechtelijke uitspraak gewoon recht heeft op omgang. 

Maatschappelijk probleem
Over ouderverstoting of oudervervreemding (Parental Alienation) bestaat veel onwetendheid, terwijl het een groot maatschappelijk probleem is. Volgens het CBS verzandt ongeveer één op de vijf stellen met kinderen in een complexe scheiding. Die hebben drie opvallende kenmerken (De Ruiter en Van Pol, 2017): 
• Terugkerende destructieve communicatiepatronen. 
• Psychische problematiek of persoonlijkheidsstoornis bij een of beide ouders.
• Beschuldigingen en/of daadwerkelijk sprake vankindermishandeling en/of partnergeweld.
Circa 16.000 kinderen verliezen jaarlijks na de scheiding van hun ouders voor korte of langere tijd het contact met één ouder. Hoewel ouderverstoting steeds vaker moeders treft, zijn het vooral vaders die na een scheiding het contact met hun kinderen verliezen. Recent onderzoek door het CBS en de Universiteit van Amsterdam (Kalmijn et al., 2018) laat zien dat twintig procent van de volwassenen van wie de ouders in hun jeugd uit elkaar gingen zijn of haar vader niet meer ziet; vijf procent heeft geen contact met hun moeder. 

Het kind als wapen 
Wat lijkt op een strijd tussen twee ouders, is veelal een ouder met een onverwerkt trauma uit de eigen kindertijd of andere psychische problematiek. Deze persoon is niet in staat op een 'gezonde' manier om te gaan met de pijnlijke scheidingsemoties en het verlies van de partner. Om het diep gekwetste ego te compenseren wordt – al dan niet bewust – wraak genomen op de ex-partner. Het kind wordt daarbij ingezet als (psychologisch) wapen om de ex-partner als mens maar vooral als ouder zwart te maken, te beschadigen en uit te bannen. Door tegenover het kind alles wat de andere ouder doet of zegt negatief uit te leggen en hem of haar neer te zetten als liefdeloos, onbetrouwbaar en gevaarlijk, wordt de (emotionele) afstand tussen het kind en die ouder steeds groter. De ouder 'in control' isoleert het kind en trekt de volledige zorg over het kind naar zich toe. Die macht wordt misbruikt om de relatie tussen het kind en de andere ouder te vernietigen. Het kind gaat de leugens geloven en wil uiteindelijk niets meer met die 'slechte' ouder te maken hebben.