Luisteren zonder normaliseren. Ervaringen van professionals met mensen die zich soeverein verklaren

Omschrijving

Overheidsinstanties en hun (lokale) professionals komen in aanraking met mensen die zichzelf soeverein verklaren. Onderzoekers van Avans Hogeschool onderzochten in de periode maart tot en met juni 2024 de ervaringen en aanbevelingen van deze lokale professionals in die contacten. In dit artikel doen zij daarvan verslag. Een belangrijke les die volgt uit de verkenning is dat het cruciaal is om op individueel vlak weer goed professioneel contact te krijgen met mensen die zich soeverein verklaren.

Sinds de coronapandemie verklaart een groeiende groep Nederlanders zich soeverein (Van Buuren, 2023). Het aantal mensen in Nederland dat in meer of mindere mate het soevereine gedachtengoed aanhangt, wordt geschat op enkele tienduizenden en verwacht wordt dat dit aantal zal toenemen (NCTV et al., 2024). Mensen die zich soeverein verklaren (vanaf nu spreken we ook over ‘soevereinen’ als we deze groep bedoelen), trekken de legitimiteit van de Nederlandse overheid en instituties in twijfel en stellen zich wantrouwend op tegenover de media en wetenschap (AIVD, 2023). Zij beschouwen wetten in essentie als contracten die niet op hen van toepassing zijn omdat zij hier niet expliciet mee hebben ingestemd (AIVD, 2023). De wens van sommigen om onafhankelijker van de overheid te leven ontstaat vaak door persoonlijke grieven, negatieve ervaringen met overheidsinstanties en/of een algemeen wantrouwen ten aanzien van de overheid (NCTV et al., 2024).

[...]

Het aanhangen van het soeverein gedachtegoed hoeft niet per se problematisch te zijn, maar gedragingen voortkomend uit het gedachtegoed kunnen wel leiden tot problemen op diverse leefgebieden. Denk hierbij aan financiële problemen wegens het niet betalen van belastingen en boetes, kinderen onttrekken aan de leerplicht door hen van school te houden, geen aanspraak maken op gemeentelijke voorzieningen waardoor jeugdhulp voor kinderen niet ingezet kan worden of het intimideren of bedreigen van politie, hulpverleners en bestuurders. Daarnaast ontvangen overheidsinstanties, waaronder de Hoge Raad, de Belastingdienst, lokale belastingkantoren en de politie diverse (pseudo-juridische) brieven. Ook gemeenten ontvangen dergelijke brieven, waarin soevereinen bijvoorbeeld de ‘machtiging’ van de gemeente om hen te besturen eenzijdig opzeggen (ANNE, 2024). Tot slot zijn er soevereinen die hun stempas terugsturen of per brief of fysiek in het gemeentehuis verzoeken of eisen om uit de Basis Registratie Personen (BRP) uitgeschreven te worden. Gezien de diversiteit aan mogelijke problemen die zich op verschillende leefgebieden van soevereinen kunnen manifesteren, heeft een breed palet aan professionals en ambtenaren met hen te maken. In opdracht van het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties zijn opgedane ervaringen van lokale ambtenaren en professionals over de omgang met soevereinen geïnventariseerd ten behoeve van bredere kennisdeling. De centrale vragen daarbij zijn: Op welke manier gaan lokale ambtenaren en professionals om met soevereinen? Welke ervaringen en wijsheden hebben zij daarin opgedaan? Welke knelpunten en dilemma’s zijn zij daarin tegengekomen? Welke behoeften aan ondersteuning hebben zij? Om een antwoord op deze vragen te formuleren is een korte literatuurstudie en mediascan uitgevoerd en zijn vervolgens vijftien (groeps)interviews met in totaal 26 respondenten gehouden. De respondenten zijn onder andere werkzaam bij gemeenten, zorg- en veiligheidshuizen, welzijnswerk, de reclassering, de politie en hebben in hun werk ervaring met soevereinen. Bij de selectie van respondenten is zoveel mogelijk rekening gehouden met landelijke spreiding, functiegroepen en diversiteit aan inhoudelijke expertise. In dit artikel bespreken we hun ervaringen.

Bestel het artikel hierboven om verder te lezen of word abonnee van Sozio en krijg onbeperkt toegang tot alle artikelen van Sozio en sociaaldigitaal.nl.