Ervaringskennis als professionele waarde in de ggz

Omschrijving

Werken met ervaringskennis als professionele waarde in de ggz krijgt steeds meer aandacht binnen de geestelijke gezondheidszorg, die tegelijkertijd zeer technocratisch en interventionistisch georiënteerd is. Naast ervaringsdeskundigen kunnen ook traditionele professionals ervaringskennis benutten. In deze bijdrage staan we stil bij resultaten uit promotieonderzoek en de dagelijkse praktijk van een psychiater en directeur van een ggz instelling.

Ervaringskennis is een vorm van kennis die nog niet overal even bekend of erkend is, maar toch in toenemende mate een plek verwerft binnen de geestelijke gezondheidszorg. Oud-cliënten die werkzaam zijn in een nieuwe rol als ervaringsdeskundige hebben de afgelopen 20- 25 jaar de weg bereid voor een coming out van traditionele zorgprofessionals zoals verpleegkundigen, sociaal werkers, humanistische geestelijke verzorgers, vaktherapeuten, psychologen en psychiaters.
Psychotherapeuten beschouwden reeds decennia geleden eigen trauma’s en levensontwrichtende ervaringen en de daaruit volgende post traumatic growth als een bijzondere capaciteit. Jung introduceerde in dit verband de term ‘wounded healer’ (1951). Terry Blum en Paul Roman (1985) wezen erop dat de kennis van ‘recovered counselors’ van een andere aard is dan de academische kennis van de professionals. Een ervaringsdeskundige heeft immers levenslessen geleerd, terwijl de professional zijn kennis en vaardigheden opdeed binnen opleidingsverband. Kunnen deze echter niet beiden van toepassing zijn?
Met de opkomst van het evidence-based werken verdween de persoonlijk doorleefde vorm van kennis naar de achtergrond, het werd niet meer relevant gevonden, de kennis werd te subjectief geacht (Weerman et al., 2012). In onze huidige ggz zien we de neiging om het persoonlijke buiten de professionele arena te houden, de norm lijkt professionele distantie ondanks dat ook bekend is, dat gepaste nabijheid juist door cliënten gewaardeerd wordt. Een paradoxale bijkomstigheid daarbij is dat een aanzienlijk deel van de reguliere professionals zelf ook te maken heeft (gehad) met psychisch lijden. Als dit echter geen plek mag krijgen in de hulpverlening, is dit wellicht een gemiste opportuniteit. Ervaringskennis draagt namelijk interessante waarden bij zich, waar alle zorgprofessionals uit kunnen putten, zoals: gelijkwaardigheid, authenticiteit, erkenning en zeggenschap. 
Hoe kunnen ook behandelaren binnen de ggz ervaringskennis en -deskundigheid meenemen in hun werk? In dit artikel zullen wij ingaan op de uitkomsten van een promotieonderzoek naar de betekenis van ervaringskennis onder zorgprofessionals en geven we een inkijkje in de praktijk van psychiater Olaf Galisch.