De verschillen en overeenkomsten tussen eergerelateerd geweld en stalking

Omschrijving

Een man blijft zijn ex-vrouw nog lang nadat de scheiding formeel is uitgesproken lastigvallen: hij belt haar tot midden in de nacht en stuurt whatsappjes; hij wacht haar op bij haar werk en ondervraagt haar buren over bezoekers. De vrouw maakt melding van de zaak bij de politie, waar de kwestie in eerste instantie als een vorm van stalking wordt gezien. Bij nader onderzoek blijkt echter dat de man niet alleen uit eigener overweging handelt: zijn familie en zijn voormalige schoonfamilie accepteren de scheiding niet. Van de man wordt verwacht dat hij alles op alles zet om zijn vrouw terug te krijgen, want de goede naam van beider families is in het geding. Is dit nu een geval van stalking? Of gaat het om geweld uit naam van de familie-eer? En maakt het eigenlijk uit welk etiket er op dit geweld geplakt wordt?

Essentieel verschil

Bij de politie wordt onderscheid gemaakt tussen vormen van huiselijk geweld, waaronder stalking door (ex-)partners en eergerelateerd geweld. Er zijn overeenkomsten tussen geweld in huiselijke kring en geweld uit naam van de familie-eer: beide spelen zich in intieme kring af. Maar er is ook een groot verschil. Huiselijk geweld en ook stalking door (ex)partners spelen zich meer af op het niveau van het gezin en het huishouden, terwijl eergerelateerd geweld zich doorgaans afspeelt in de context van het uitgebreide gezin. Dat is het gezin plus de rand daaromheen, die bestaat uit opa’s, oma’s, ooms, tantes, (achter)neven en -nichten. Het gaat in feite om de gehele familie. Eerconfl icten kunnen vaak gaan over seksualiteit buiten het huwelijk of het kiezen voor en verlaten van partners zonder dat de familie daar achter staat. Een kritische lezer zal zeggen dat dat ook stenen des aanstoots kunnen zijn bij huiselijk twisten en geweld. Maar bij eergerelateerd geweld gaat het een stap verder: er zijn gemeenschappen, waarin de familie een vinger in de pap heeft bij zaken als het kiezen en het verlaten van een partner. Als we mensen in nood adequaat willen helpen – zowel op korte termijn bij acute nood als op lange termijn om structurele veiligheid te bewerkstelligen – dan is het essentieel om na te gaan hoeveel mensen bij een confl ict betrokken zijn. Gaat het inderdaad om een individuele verdachte, zoals bij stalking het geval is? Of zijn er meer mensen bij betrokken die aansporen tot gewelddadig gedrag? Kenmerkend voor de aanpak van eergerelateerd geweld bij de politie, is dat die grote familie in kaart gebracht wordt: wie spelen daarin een belangrijke rol? Wie nemen beslissingen die het leven van individuele familieleden raken? Naar wie wordt er geluisterd in de familiekring? Dit zijn ook belangrijke vragen voor sociale professionals, want als je systeemgericht wilt werken, dan moet je natuurlijk wel weten tot welk systeem je je moeten richten: dat van het gezin of van de familie. Op de website van de politie kan een checklist worden gedownload met vragen en tips die helpen om dit soort informatie te verzamelen.