Afvallers en afhakers

Omschrijving

Over eenzaamheid, sociaal isolement en een weerbare samenleving. Mensen die vereenzaamd zijn of in een sociaal isolement leven, staan letterlijk en figuurlijk buiten de samenleving. Ze zijn afgevallen omdat ze niet mee kunnen doen, of afgehaakt omdat ze niet mee willen doen. In dit artikel laat ik zien dat eenzaamheid en sociaal isolement ook iets van de samenleving vraagt.

“Ik ben niet zo te spreken over de kant waar Nederland en de Nederlanders zijn heengegaan de afgelopen twintig jaar. Ik voel me daar niet zo in passen. Ik ben niet zo materialistisch, niet zo schreeuwerig en zo oppervlakkig als het gros van de mensen op mij overkomt. Ik voel me zelf als iemand die aan de rand van het zwembad staat toe te kijken, terwijl iedereen lustig rondspartelt. Ik volg het allemaal vanaf de kant.”

JV is een man van 52 jaar oud. Hij woont in een modern ingericht appartement in Utrecht. Na de middelbare school volgde hij een universitaire studie. Daarna ging hij aan het werk, maar na een paar tijdelijke baantjes heeft hij nooit meer gewerkt. Het contact met collega’s en de hoge verwachtingen die ze van hem hadden, vielen hem zwaar. Hij kreeg psychische problemen en werd uiteindelijk vrijgesteld van sollicitatieplicht. JV leeft al veel jaren in een sociaal isolement. De contacten met zijn familie zijn in de loop der tijd weggevallen en vrienden heeft hij nooit gehad. Hij is geen lid van clubs of verenigingen en neemt geen deel aan sociale activiteiten. Hoewel hij inmiddels gewend is aan het alleen zijn, vindt hij zijn geïsoleerde leven niet gemakkelijk. Hij heeft geen emotionele steun, er is niemand die hij kan bellen als hij het moeilijk heeft, en hij mist soms een praatpaal. “Je hebt van die echte kluizenaars die het wél goed kunnen”, zegt hij. “Maar ik vind het heel moeilijk.” Hij mist contacten en voelt zich eenzaam, maar ziet geen mogelijkheden om daar verandering in te brengen.

JV is slechts een voorbeeld van de mensen die ik in 25 jaar onderzoek naar eenzaamheid en sociaal isolement heb leren kennen. Mensen die letterlijk en fi guurlijk buiten de samenleving staan. Omdat ze het gevoel hebben niet te passen in de samenleving, de sociale druk van de samenleving te zwaar vinden, en zich verloren of verlaten voelen. Ze zijn afgevallen omdat ze niet mee kunnen doen aan het sociale en maatschappelijke leven, of afgehaakt omdat ze niet mee willen doen. In 2022 gaf 49% van de volwassen bevolking aan eenzaam te zijn, waarvan 14% sterk eenzaam. Eenzaamheid komt voor in alle lagen van de bevolking en in alle leeftijdsgroepen, maar de kans op eenzaamheid is groter bij 85-plussers, bij mensen die gescheiden of verweduwd zijn en bij mensen met een lagere sociaaleconomische status. Sinds de jaren negentig zien we ook een toename van eenzaamheid onder jongeren.