Stop de glijbaan

Omschrijving

De grote opgaven binnen het sociaal domein - en de jeugdzorg daarbinnen in het bijzonder - zijn niet oplosbaar binnen ons huidige (foute) beeld van mens en maatschappij. De oplossing zit hem niet in meer geld, beleid, regels of toezicht. Integendeel. Juist de drang naar controle brengt ons verder weg dan dichter bij het doel. Het is te complex of rigide. Een houd- en betaalbaar stelsel van jeugdzorg vraagt naast balans tussen controle en flexibiliteit, het verleggen van de focus op problemen naar het ontwikkelen van de talenten van onze jeugd. Versimpelen, loslaten en anders vastpakken dus. De kracht van eenvoud als antwoord op wat ik “de staat van ernst” noem.

Stelsel onder druk
De zorg voor jeugd in Nederland kent een hoge mate van toegankelijkheid en kwaliteit, maar kent juist daardoor ook uitdagingen. De (te overvloedige) beschikbaarheid van zorg en ondersteuning leidt tot een 'overgemedicaliseerd' systeem, waarin voor elk klein probleem professionele zorg of ondersteuning beschikbaar is. Door de alsmaar groeiende zorgconsumptie en een hoge administratieve last, wat de efficiëntie en soms zelfs de effectiviteit van de zorg ondermijnt, staat de houdbaarheid van het stelsel stevig onder druk. De strategieën om het tij te keren blijken keer op keer mank te gaan aan het zogenaamde boemerangbeleid: beleidsmaatregelen die, in plaats van de beoogde positieve effecten te bereiken, onverwachte negatieve gevolgen hebben die uiteindelijk terugslaan op de beleidsmakers of de samenleving. Er is vaak sprake van gebrekkige planning en onderzoek, een concentratie op directe doelen, waarbij de bredere, indirecte gevolgen van de acties genegeerd worden en een korte termijn focus.

De oorzaak van de kostenontwikkeling in de zorg is een giftige mix van beheersdrift, beleidsdrukte, individualisering, prestatiedruk, medicalisering, vermarkting, overregulering, risicomijding en afhankelijkheidsreproductie. Een beter passend – en vooral een werkend – antwoord vereist een open, flexibele en inclusieve benadering van beleidsvorming, waarbij de leefwereld van kinderen, ouders en huishoudens centraal staat. Een aanpak die diepgeworteld is in de realiteit van de dagelijkse levens van mensen, waarbij aandacht wordt besteed aan hun specifieke behoeften en omstandigheden. Dit vraagt om een benadering die verder gaat dan het traditionele top-down model en zich richt op inclusiviteit, flexibiliteit en een oprechte betrokkenheid bij de gemeenschap. Het vraagt een gecoördineerde inspanning van alle belanghebbenden, waaronder beleidsmakers, zorgverleners, gezinnen en de bredere gemeenschap.