Samen verschillend

Omschrijving

Een verkenning van de relatie tussen diversiteit en sociale cohesie in de buurt, op school en op het werk

Nederland kent steeds meer nationaliteiten, religies en culturen. Vrouwen en mensen met een migratieachtergrond eisen hun plek op in arbeidsorganisaties. Lhbt’ers komen op meer plekken uit voor hun seksuele voorkeur of identiteit. Daarnaast groeien de verschillen tussen arm en rijk, de stad en het platteland. Zorgt die diversiteit ervoor dat we ons minder verbonden voelen met elkaar? Dat is de vraag die centraal staat in deze verkenning. Wat zien we als we het empirisch onderzoek dat naar de relatie tussen diversiteit en sociale cohesie in Nederland is gedaan bij elkaar brengen? Hoe verhouden de bevindingen zich tot de veronderstellingen in beleid en welke handvatten bieden deze voor beleidsmaker die de diverse samenleving als aandachtspunt hebben? Om een antwoord te vinden op deze vragen heeft het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) in deze verkenning onderzoek hierover op een rij gezet.

Met diversiteit en sociale cohesie hebben we twee omvattende fenomenen te pakken die beide zijn verbonden met – zoals dat wetenschappelijk heet – een complex van elkaar wederzijds versterkende oorzaken (zie hiervoor De Bakker et al. 2023). Omdat het samenleven uiteindelijk plaatsvindt in de specifieke contexten waarin mensen bewegen, besloten we ons primair te richten op analyses van buurten en wijken, van klassen en scholen en van werkvloeren en bedrijven. Woonomgeving, onderwijs en werk stelden we dus als praktijken van handeling centraal, juist omdat dit voor mensen belangrijke levensdomeinen zijn. We beperkten ons tot de onderzoeken die sinds 2000 in Nederland daarover zijn verschenen. Zo wilden we gericht kijken hoe verhoudingen en contacten in meer concrete handelingssituaties verbonden zijn met of leiden tot meer of minder sociale samenhang. Woonomgeving, onderwijs en werk zijn ook beleidsdomeinen waarin zorgen en discussies over diversiteit en sociale cohesie regelmatig opduiken. Het blijft echter vaak onduidelijk in hoeverre de zorgen en discussies die hier naar voren treden, en die berusten op allerlei aannames, reëel en feitelijk waar zijn. Hoe zit het hier precies? Welke inzichten komen in empirische studies naar voren als het gaat om de relatie tussen diversiteit en sociale cohesie?

De opgedane inzichten hebben we gelegd naast de aannames in beleid rondom sociale cohesie. Het onderzoek levert aangrijpingspunten voor beleidmakers en bestuurders om de relatie tussen diversiteit en sociale cohesie beter te doorgronden en de uitdagingen die hier liggen aan te gaan.