Netwerksamenwerking in het jeugddomein

Omschrijving

Om kinderen en gezinnen tijdig passende hulp en ondersteuning te kunnen bieden, is het streven al jaren: meer samenhang en betere samenwerking tussen organisaties in het jeugddomein. In haar proefschrift onderzocht en vergeleek Mariëlle Blanken complexe jeugdhulpnetwerken en laat zien wat er nodig is voor een toekomstbestendig jeugdstelsel.

Meer samenhang en betere samenwerking

Een goed functionerend jeugdzorgsysteem is van groot belang om kinderen en gezinnen tijdig passende hulp en ondersteuning te kunnen bieden. Om dat te bereiken is er in Nederland in 2015 een grote stelselhervorming doorgevoerd. Verschillende wetten werden in één jeugdwet samengevoegd, budgetten werden ontschot en de bestuurlijke verantwoordelijkheid kwam op het lokale niveau te liggen. Sinds die tijd zijn gemeenten verantwoordelijk voor het gehele jeugddomein. De transitie van de jeugdzorg was echter meer dan dat. Het betrof ook een andere manier van werken. De focus kwam en ligt vandaag de dag nog steeds op de zogenaamde beweging naar de voorkant van de jeugdzorg. Dat wil zeggen dat beleid en uitvoering zich richten op het versterken van de directe leefomgeving en de sociale basis. Zo kunnen problemen worden voorkomen en kan hulp en zorg vroegtijdig ingezet worden. Hierdoor worden zwaardere vormen van jeugdhulp voorkomen en is er genoeg capaciteit voor de meest kwetsbare jeugdigen die de specialistische jeugdhulp toch nodig hebben. Om dat goed te kunnen doen, werken gemeenten met verschillende organisaties – van preventie tot zeer specialistische zorg – lokaal in een netwerk samen.

Het streven daarbij is: meer samenhang in het stelsel, betere samenwerking tussen organisaties (ook over de grenzen van sectoren heen) en goede aansluiting van hulpvraag en hulpaanbod. Het zijn beleidsintenties die al bijna een halve eeuw steeds terugkomen in de hervormingsplannen (Stellaard, 2023). Zo ook in de huidige “Hervormingsagenda Jeugd 2023-2028”. Toch is er maar weinig bekend over hoe deze organisaties zich in het netwerk organiseren, hoe ze samenwerken, hoe ze zich tot elkaar verhouden in het systeem en hoe zich dat ontwikkelt over de tijd. Dit is een probleem, want actief sturen op deze netwerklogica is van cruciaal belang voor een effectief jeugdzorgsysteem.

Breed kijken is noodzakelijk 

Als het in het publieke debat over de jeugdzorg gaat, betreft dit meestal maar een klein deel van het jeugddomein, namelijk de jeugdbescherming of de hoog-specialistische jeugdzorg. Begrijpelijk, want dit gaat over de meest kwetsbare kinderen en gezinnen die dringend professionele hulp nodig hebben én waarvoor de hulp en ondersteuning het hardst drukt op de gemeentelijke begroting. Echter, om de samenhang en samenwerking in het jeugdzorgsysteem in beeld te krijgen is een bredere blik