Monitor Ouderenzorg Trendanalyses (deel 2)

Omschrijving

In deze monitor brengen we de ontwikkelingen in kaart van het zorggebruik van ouderen en de daarbij behorende zorguitgaven. Hierbij definiëren we ouderen als 65-plussers. We bekijken de ontwikkelingen van 2015 tot en met 2019. Daarnaast onderzoeken we voor een aantal sectoren de ontwikkelingen in 2020 als gevolg van de coronapandemie. Deze monitor is daarmee een vervolg op de monitor Zorg voor Ouderen uit 2018, waarin we de ontwikkelingen in de ouderenzorg tussen 2012 en 2016 in kaart brachten. Tevens onderzoeken we of het zorggebruik van ouderen is veranderd in 2020.

Passende zorg
De beweging naar passende zorg is een zorgbrede beweging, over de grenzen van acute zorg, electieve zorg en chronische zorg heen. In de monitor ouderenzorg kunnen we vanuit de data laten zien hoe belangrijk een domeinoverstijgende aanpak van de zorg voor deze ouderen is,. Het aantal ouderen groeit sterk en door in te zoomen op het zorggebruik van deze groep en de zorgpaden die zij daarin volgen, kunnen we ook in de toekomst passende zorg voor hen borgen. Daarin hebben naast domeinoverstijgende samenwerking ook thema’s als innovatie en preventie een plek. 

Waarom deze monitor?
De betaalbaarheid en toegankelijkheid van zorg voor ouderen staat steeds meer onder druk. Eén van de oorzaken is de dubbele vergrijzing. Dit betekent dat het aandeel ouderen de komende jaren zal toenemen ten opzichte van de rest van de bevolking én dat de gemiddelde leeftijd binnen de groep 65- plussers ook stijgt door de toename van 80-, 90- en 100-plussers. In 2012 waren er nog 2,7 miljoen 65- plussers, in 2041 zullen dat er 4,7 miljoen zijn. Tot 2060 blijft het aantal schommelen rond 4,7 miljoen. Het aandeel 65-79 jarigen zal sterk stijgen en vanaf 2025 neemt ook de groep 80-plussers sterk toe.

De gemiddelde leeftijd stijgt en de complexiteit van de zorgvraag van ouderen neemt toe. Ook is er sprake van een oplopend personeelstekort in de (ouderen)zorg. Tenslotte staat de mantelzorg onder druk. Er zijn steeds minder 50- tot 74-jarigen als mantelzorger beschikbaar voor het aantal 85-plussers. Dit stelt ons voor de vraag hoe we de kwaliteit, de toegankelijkheid en de betaalbaarheid van de ouderenzorg, ook voor komende generaties, kunnen borgen. 

Wat onderzoeken we?
In deze monitor brengen we de ontwikkelingen en veranderingen van het zorggebruik van ouderen in kaart. In deze monitor definiëren we ouderen als iedereen die 65 jaar of ouder is. Deze groep noemen we in deze monitor ’65-plussers’. We brengen de ontwikkelingen van het zorggebruik in de Zvw, Wlz en Wmo in kaart als er sprake is van gedeclareerde zorg op persoonsniveau. Ook onderzoeken we de bijbehorende zorguitgaven in de Zvw en de Wlz. Hierbij merken we op dat we de werkelijk gedeclareerde zorguitgaven per jaar weergeven en dus geen correctie voor prijsindexen hebben gedaan. De zorguitgaven van de Wmo zijn niet meegenomen, omdat wij niet over deze data beschikken. Wat betreft de Wmo data die we gebruiken om het zorggebruik in kaart te brengen, merken we op dat er mogelijk sprake is van een registratie-effect. Een deel van de gebruikte Wmo-data wordt namelijk op vrijwillige basis aangeleverd door gemeenten. Hierin zien we met name in de periode 2015 en 2016 een stijging van het aantal gemeenten dat data aan heeft geleverd.

Allereerst onderzoeken we hoeveel zorg ouderen ontvangen. Ouderen kampen met meer (chronische) ziekten en lichamelijke problemen dan jongeren en gebruiken gemiddeld aanzienlijk meer zorg. We beschrijven het zorggebruik van ouderen ten opzichte van de totale bevolking. Daarbij bekijken we eerst het algemene zorggebruik, en daarna het zorggebruik van ouderen per domein.

Ten tweede delen we ouderen in groepen in op basis van hun vitaliteit en de mate waarin ze van zorg afhankelijk zijn en onderzoeken het verschil in zorggebruik binnen deze groepen. Dit doen we op basis van een zorgtredenmodel.

Ten derde onderzoeken we of we verschuivingen zien in het zorggebruik van ouderen over de jaren heen. Hiervoor kijken we naar verschillende zorgvormen binnen de zorgdomeinen. Hierbij kijken we naar het aandeel ouderen dat deze zorg gebruikt en de uitgaven die hiermee samenhangen. Daarbij onderzoeken we of het zorggebruik van ouderen is veranderd in 2020. Dit heeft te maken met (mogelijke) trendbreuken door de Covid-19 pandemie. Hierbij zoomen we in op drie sectoren, namelijk de wijkverpleging, de kortdurende zorg en de langdurige zorg. Hier kiezen we voor, omdat we op het moment van schrijven uitsluitend van deze sectoren de volledige data hebben van het jaar 2020. Tot slot onderzoeken we welke verschillende zorgpaden ouderen afleggen. Hierbij kijken we hoe ouderen zich tussen de zorgtreden bewegen, welke zorgvormen op elkaar volgen en welke routes ouderen door de zorgvormen heen afleggen.