Langdurig toezicht bij ernstige gewelds- en zedendelinquenten

Omschrijving

Achtergrond
In 2018 is de Wet langdurig toezicht, gedragsbeïnvloeding en vrijheidsbeperking (Wlt) in werking getreden, een wet waarmee langdurig toezicht, behandeling en monitoring van ex-gedetineerden en (ex-)terbeschikkinggestelden (tbs) is geregeld. Onder bepaalde omstandigheden zijn voor hen toezichtmogelijkheden gecreëerd, na afloop van de straf en/of maatregel. Dit toezicht is telkens te verlengen en daarmee van tevoren van onbekende totale duur. Het doel van de Wlt is het voorkomen van herhaling van zeden- en zware geweldsdelicten. Vanuit de Tweede Kamer zijn in het wetgevingstraject over de Wlt zorgen geuit over de toepassing en de uitvoerbaarheid van toezicht op de langere termijn. Toezicht wordt in Nederland gehouden door de drie reclasseringsorganisaties: Reclassering Nederland (RN), Stichting Verslavingsreclassering Geestelijke gezondheidszorg Ggz (SVG), en Stichting Leger des Heils Jeugdbescherming en Reclassering (LJ&R), samen 3RO. Daarnaast zijn er verschillende organisaties met wie de reclassering samenwerkt in de vormgeving van het toezicht, zoals zorgverleners (bijvoorbeeld [forensisch] psychologen, psychiaters), gemeenten, instellingen voor beschermd wonen, et cetera. Het is niet duidelijk of langer durend toezicht in de praktijk anders moet worden vormgegeven dan korter durend toezicht en hoe dat dient te gebeuren.

Doelstelling en onderzoeksvragen
De onderzoekspopulatie bestaat uit volwassen onder toezicht gestelden die in de doelgroep van de Wlt vallen, te weten (ex-)justitiabelen die een gevangenisstraf van één jaar of meer en/of een tbs-maatregel hebben gehad en/of een psychische stoornis hebben; in het kort: de Wlt-populatie. Het doel van het huidige onderzoek is onderzoeken of voor de genoemde Wlt-populatie toezicht/behandelprogramma’s of elementen daarvan bekend zijn die kunnen helpen in het houden van langdurig(er) toezicht. Naast het in kaart brengen van effectieve toezicht/behandelprogramma’s voor langdurig toezicht zijn de veronderstelde werkzame mechanismen van de programma’s, de overeenkomsten en verschillen tussen de gevonden programma’s en elementen en eerder onderzoek naar effectief toezicht, en de manier waarop langdurig toezicht gemonitord kan worden in kaart gebracht. Onder toezicht wordt het gehele traject van re-integratie van een justitiabele verstaan: het toezicht dat door de reclassering wordt gehouden, maar ook behandelprogramma’s, trainingen, interventies of cursussen die tijdens het toezicht plaatsvinden. Het betreft alleen toezicht ‘aan de achterdeur’, als sluitstuk van een gevangenisstraf en/of tbs-maatregel. Het ziet daarmee op de extramurale fase, inclusief het voorwaardelijk kader (voorwaardelijke invrijheidstelling, voorwaardelijke beëindiging van de tbs-maatregel met verpleging en vergelijkbaar).

Methode
Voor de beantwoording van de onderzoeksvragen is een systematische meta-review naar langdurig toezicht verricht. In een meta-review worden de resultaten uit systematische reviews en meta-analyses samengevat. In systematische reviews en meta-analyses zijn al de resultaten van verschillende individuele onderzoeken gebundeld. Een individueel onderzoek is één onderzoek waarin de relatie tussen A en B is onderzocht. Door de systematische reviews en meta-analyses samen te vatten in huidige meta-review, is het mogelijk relatief snel van vele onderliggende individuele studies de resultaten te bezien en te analyseren. Het oorspronkelijke idee was om alleen studies te selecteren die expliciet zagen op een lange toezichtduur (twee jaar of meer) voor de Wlt-populatie. Dit bleek echter te resulteren in een zodanig klein aantal reviews en meta-analyses dat ook toezicht/behandelprogramma’s of elementen daarvan die zien op een kortere termijn zijn meegenomen. Verder zijn ook toezicht/behandelprogramma’s geïncludeerd die zien op een deel van de Wltpopulatie: justitiabelen in het algemeen, met een psychische stoornis, met een verslaving en met problematiek op verschillende leefgebieden (bijvoorbeeld huisvesting, inkomen of werk). Aangezien uit eerder onderzoek is gebleken dat effectief korter durend toezicht bestaat uit elementen van zowel controle (monitoren van gedrag en bewegingen) als begeleiding (behandeling, zorg, vaardigheidstrainingen, praktische steun en begeleiding, et cetera), zijn dergelijke programma’s en interventies en elementen daarvan ook expliciet meegenomen in de meta-review. Om die reden wordt in het rapport telkens gesproken van toezicht/behandelprogramma.

In totaal zijn er 273 searches geweest in verschillende wetenschappelijke databases (onder andere Scopus, Wiley, Pubmed) in twee zoektochten. Zoektermen in de eerste zoektocht zijn bijvoorbeeld long-term post-release supervision, long-term parole, longterm intensive supervision, of long-term community care. Deze zoektermen zijn telkens gecombineerd met het woord ‘review’. In de tweede zoektocht zijn zoektermen gebruikt zoals back-door supervision, conditional release, casemanagement of post release monitoring. Ook deze zoekopdrachten zijn telkens gecombineerd met ‘review’ en vervolgens met (length OR duration OR long-term) en met (efficien* OR quality OR effect*). De laatste zoektocht heeft plaatsgevonden op 7 februari 2022.