Grip. Het maatschappelijk belang van persoonlijke controle

Omschrijving

Meer aandacht voor grip op het eigen leven
Dit rapport gaat over het belang van persoonlijke controle ofwel ‘grip op het eigen leven’. Daarmee bedoelen we dat mensen door hun eigen handelen invloed kunnen hebben op door hen gewenste uitkomsten, zoals een prettige baan, voldoende inkomen of een aangename leefomgeving. De kernboodschap is dat de overheid bij het maken en uitvoeren van beleid meer moet inzetten op het vergroten van de grip van burgers.
Grote groepen burgers, bijvoorbeeld jongeren en huishoudens tot en met lage middeninkomens, ervaren onzekerheid en een gebrek aan grip op hun leven. Wanneer zij geconfronteerd worden met onzekerheid en niet het gevoel hebben dat ze grip hebben op hun situatie, kan dat hun gezondheid aantasten en hun levenstevredenheid aanmerkelijk verminderen. Ook kan dit een bron zijn van maatschappelijk onbehagen. Ten slotte zijn er aanwijzingen dat een gebrek aan grip dat iemand ervaart, samenhangt met wereldbeelden en overtuigingen die niet bevorderlijk zijn voor de democratische rechtsstaat.

Het perspectief van de individuele burger
In dit rapport redeneert de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (wrr) vanuit het perspectief van de individuele burger, vanuit zijn of haar wensen, doelen en levensprojecten. Wetenschappers spreken wel van het ‘eerstepersoons-perspectief’: ga in de schoenen staan van de individuele burger en kijk hoe de wereld zich voor hem of haar aandient. Dit rapport is dan ook gebaseerd op het nodige psychologische onderzoek. Op basis hiervan willen we bepaalde maatschappelijke verschijnselen beter begrijpen en een ander perspectief bieden voor het regeringsbeleid.

Met deze gedragswetenschappelijke insteek is dit rapport in zekere zin een vervolg op het wrr-rapport Weten is nog geen doen uit 2017. Met één groot verschil, zoals te zien is in figuur 1:
– Weten is nog geen doen ging vooral over zelfcontrole: de mate waarin mensen in staat zijn hun eigen gedrag effectief te sturen. In dat rapport uit 2017 introduceerden we daarvoor het woord ‘doenvermogen’.
– Het huidige rapport gaat over wat je omgevingscontrole zou kunnen noemen: de mate waarin mensen in staat zijn hun omgeving effectief te beïnvloeden, en zo hun doelen te bereiken. We hanteren hiervoor het woord ‘grip’.