Gezondheidswinst vanuit het sociaal domein

Omschrijving

De publicatie Gezondheidswinst vanuit het sociaal domein gaat over de bijdrage van activiteiten in het sociaal domein aan de gezondheid van mensen. Het biedt praktische handvaten en verdiepende kennis voor beleidsadviseurs. Deze basisinzichten ondersteunen bij domeinoverstijgend werken en het geven van een invulling aan (Mental) Health and equity in all policies. Dat betekent dat er in al het beleid aandacht is voor de verbetering van (mentale) gezondheid en het verkleinen van gezondheidsverschillen. Simpelweg omdat gezondheid mede bepaald wordt door factoren van buiten het gezondheidsstelsel.

Sociaal domein in zicht
Door een groeiende vraag neemt de druk op de zorg toe, maar ook vanwege de vergrijzing, en personeelstekorten. Dit maakt dat er meer aandacht is voor gezondheidsbevordering en preventie van ongezondheid en dat hoort ook thuis in het sociaal domein.

Brede gezondheidsconcepten, zoals Positieve Gezondheid, kijken verder dan ziekte alleen (Huber et al., 2011; Lemmens et al., 2019). Ze benadrukken de verbinding tussen gezondheid, maatschappelijke thema’s en de omgeving. De focus verschuift van een individuele naar een maatschappelijke benadering. Deze concepten benadrukken de samenhang tussen mentale en fysieke gezondheid.

Werken aan sociale vraagstukken en gezondheid versterkt elkaar. De oplossingen zijn duurzamer wanneer fysieke en mentale gezondheid wordt meegewogen. Zo verbetert de gezondheid bij afname van sociale problemen. Vandaar het belang van een integrale en domeinoverstijgende aanpak. 

Nieuwe kijk op gezondheidsverschillen
Men zag gezondheid lange tijd als een individuele verantwoordelijkheid, met een grote nadruk op zelfzorg en aanpassingsvermogen. Gecombineerd met een hoog maakbaarheidsideaal lijkt er onvoldoende gedaan om beleid aan te passen aan de capaciteiten van inwoners (Kolner, 2019). De beweging naar (Mental) Health and equity in all policies brengt hier verandering in. Gezondheid en het terugdringen van gezondheidsverschillen maken onderdeel uit van alle beleid.

Afbakening
Met sociaal domein bedoelen we het beleidsterrein ’waarin de overheid ondersteuning en zorg regelt voor mensen die (potentieel) kwetsbaar zijn en zichzelf niet kunnen redden in de samenleving, niet op eigen kracht en niet met hulp uit hun omgeving.’ (van Driesten & Blink, 2023). Een smalle invulling van deze definitie is de opdracht die gemeenten hebben vanuit de Wet maatschappelijke ondersteuning, de Participatiewet en de Jeugdwet (Algemene rekenkamer, 2018). Daar zijn (delen van) de opdracht vanuit de Wet gemeentelijke schuldhulpverlening en Wet publieke gezondheid aan toegevoegd. Als verdere afbakening voor deze publicatie richten we ons op volwassen inwoners en op thema’s die direct raken aan gezondheid.