Gezien, gehoord en geholpen willen worden

Omschrijving

Het is van belang dat gemeenten de leefwereld van hulpzoekenden kennen, om tijdig passende hulp te kunnen bieden als mensen het zelf niet meer redden. Dat gaat vaak goed, maar uit eerder onderzoek van het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) blijkt dat gemeenten niet alle mensen die ondersteuning uit het sociaal domein nodig hebben (op tijd) weten te bereiken (Kromhout et al. 2020; Schellingerhout et al. 2021; De Klerk et al. 2023).
Door middel van oral history-interviews hebben we vijftien persoonlijke ervaringsverhalen opgetekend van mensen die moeite hadden om ondersteuning te vinden. Bij deze methode staat de subjectieve beleving van mensen centraal en is meer verdieping mogelijk in de leefwereld van mensen, die met andere (kwantitatieve) methodes niet goed in beeld komt. Dit onderzoek laat zien dat mensen in probleemsituaties vaak over veel eigen kracht beschikken, maar ook hoe ingewikkeld het kan zijn om de juiste ondersteuning te krijgen.
De persoonlijke ervaringsverhalen tonen aan hoe problemen in het ene leefgebied kunnen doorwerken in het andere, en waarom het belangrijk is dat mensen wel op tijd de juiste ondersteuning vinden. De zelfredzaamheid van mensen wordt door gemeenten en hulpverleners soms
overschat en de ernst en reikwijdte van hulpbehoeften onderschat. De drempel om hulp te vragen kan hoog zijn. 
Ook weten sommige mensen niet, of te laat, dat er ondersteuning vanuit het sociaal domein beschikbaar is. Daarnaast kunnen mensen zich in een hokje geplaatst voelen dat stigmatiserend werkt, ervaren ze onmogelijke eisen of past hun hulpvraag niet goed binnen het framework van de hulpverlening.

Mensen willen vooral graag gezien, gehoord, begrepen en tijdig geholpen worden. Dat vraagt om een mensgerichte en empathische houding bij het bieden van ondersteuning. Maar het vraagt ook om oog voor de complexiteit van levenssituaties waarin mensen kunnen verkeren die een beroep op ondersteuning doen. Dit past in het waarborgen van voldoende bestaanszekerheid voor mensen, zoals het hebben van goede toegang tot zorg en het bieden van een tijdig en passend vangnet voor als het leven (even) tegenzit (Verbeek-Oudijk et al. 2023; NLA 2022). 
Verschillende professionals – zoals hulpverleners, ervaringsdeskundigen, sociaal werkers en beleidsmakers – kunnen helpen om de toegankelijkheid van ondersteuning te verbeteren. Als de ervaringen van mensen meer centraal staan in het sociaal domein kunnen gemeenten vanuit hun systeemwereld een verbinding maken met de leefwereld van mensen. De onderzoeksmethode op basis van oral history-interviews werd door de deelnemers als prettig en soms zelfs als helpend ervaren vanwege de tijd en aandacht die er was voor hun hele verhaal. Dat is iets waar zij vaak ook sterke behoefte aan hebben. Het SCP biedt met deze ervaringsverhalen gemeenten kennis aan over deze leefwereld, maar wil hen ook stimuleren en inspireren om zelf in gesprek te (blijven) gaan met de mensen waar het om draait in het sociaal domein.