Werkboek Residentieel Vakmanschap Uitgelicht

Hoe richt je een residentieel hulpaanbod zo in dat het efficiënt en effectief inzetbaar is?

De honderd werkbladen vormen de praktische uitwerking van het handboek Residentieel Vakmanschap Uitgelicht.  De methodiek beschrijft een uitgebreid residentieel hulpaanbod. De digitale werkboeken vormen een toolkit die professionals in de jeugdzorg ondersteunend materiaal bieden en aanknopingspunten voor zorg en begeleiding op maat voor jongeren in een accommodatie van een organisatie voor jeugd- en opvoedhulp. Met creatief vakmanschap kunnen richtlijnen en evidence based-programma’s ingepast worden.

De algemene werkbladen bevatten de Waaierplannen, Waaiergesprekken en de Feedbackkaarten ordenen het totale aanbod. Ze zijn in elke fase in te zetten en bieden voor elke fase eenzelfde structuur; de inhoud varieert echter. Het is aan de gebruiker vooral om ten aanzien van deze werkbladen keuzes te maken, afhankelijk van de werksetting. Je zult zien dat sommige werkwijzen overlap hebben (zoals de Waaiergesprekken en Feedbackkaarten). Niet elke woongroep zal willen werken met Feedbackkaarten. Een andere groep heeft juist minder ruimte voor Waaiergesprekken.
Soms worden wel alle middelen ingezet, juist omdát het overlapt (en dus herhaalt) en goed op elkaar ingrijpt. Kijk dus vooral naar wat aansluit bij de eigen setting en mogelijkheden (van de doelgroep).

Een belangrijk onderdeel van goede residentiële zorg voor jongeren met complexe problematiek betreft de pedagogische insteek. Hoewel er vaak sprake is van een combinatie van zowel externaliserende als internaliserende problematiek, staan gedragsproblemen geregeld op de voorgrond. Een warme maar heldere pedagogische aanpak gericht op ontwikkeling en groei is dan ook van belang. Op die manier ontstaat vervolgens een solide basis en een gezonde context voor therapeutische verdieping van het residentiële traject. Niet alleen in residentiële settingen, ook bij een ambulante insteek is aandacht voor de pedagogische context zeer de moeite waard.

In de kleur blauw van het Waaiermodel worden onder de vier pijlers Sturing, Sensitiviteit, Monitoring en Sfeer een aantal interventies voorgesteld die invulling geven aan de pedagogische invalshoek. De werkbladen zijn geordend onder deze vier pijlers en bieden concreet materiaal om in te zetten in de verschillende fasen van de behandeling, bij zowel de residentiële als de ambulante insteek.

Voor de complexe problematiek waarmee jongeren met gedragsproblemen vaak te kampen hebben, is in de afgelopen jaren veel hulpaanbod ontwikkeld. In principe is het voor hen mogelijk om te kunnen profiteren van een breed scala aan evidence based programma’s. Een essentieel onderdeel van de problematiek bij deze jongeren is echter een gebrek aan motivatie. Het is voor deze groep jongeren niet makkelijk om bij zichzelf de aanknopingspunten voor verandering te zien, wat ook geldt voor de ouders en/of het steunnetwerk. Terwijl commitment van zowel de jongere als zijn ouders een voorwaarde is voor het laten slagen van de therapeutische behandeling waarbij zij zoveel baat kunnen hebben.

In de kleur paars van het Waaiermodel worden onder de drie pijlers Autonomie en ambivalentie, Competentie en Verbondenheid een aantal interventies aangereikt voor de aanpak van een beperkte motivatie en het vergroten van de veranderbereidheid. De werkbladen zijn geordend onder deze drie pijlers en bieden concreet materiaal om in te zetten in een aantal fasen van de behandeling, zowel residentieel als ambulant. Het gaat vooral om werkbladen die aan te wenden zijn bij het ontwikkelen van motivatie voor de behandeling. Dezelfde bladen zijn echter ook zinvol inzetbaar als er gedurende de behandeling weer motivatievraagstukken opdoemen. Ook de motivatie voor de vervolgbehandeling kan worden gestimuleerd door inzet van de aangeboden werkbladen in paars.

Therapeutisch handelen mag bij de aanpak van complexe problematiek niet beperkt blijven tot het aanbod van specialisten. Juist in samenwerking met deze behandelaars, maar ook los daarvan, is het mogelijk om veel interventies aan te bieden op de leefgroep, waarbij gebruik wordt gemaakt van therapeutische technieken. Vooral de gedragstherapie (CGT) biedt hiervoor aangrijpingspunten. Met behulp van CGT-technieken is te leren om anders te gaan denken en voelen en ander gedrag te vertonen. Het dagelijks leven biedt hiervoor, al dan niet aansluitend op de aangeboden behandeling door experts, tal van mogelijkheden.

In rood wordt toegelicht hoe deze kansen door begeleiding in het leven van alledag te benutten zijn, zowel bij residentiële als ambulante behandeling. De drie pijlers die het therapeutisch handelen in het alledaagse leven
ordenen, zijn Specialistische bejegening, Specialistische aanpak en Complementaire aanpak. Een groot aantal werkbladen is inzetbaar om de jongere vaardigheden aan te leren en zijn denken en voelen te beïnvloeden, waardoor internaliserende en regulatieproblemen afnemen en het zelfbeeld verbetert.

Interprofessionele samenwerking is een van de theoretische domeinen waaraan aandacht wordt besteed binnen het Waaiermodel. Met andere professionals moet worden afgestemd, informatie worden uitgewisseld en er dienen gezamenlijk besluiten te worden genomen.
De werkbladen in GEEL die tot nog toe zijn ontwikkeld, bieden een eerste aanzet voor het handelen in de praktijk. Omdat interprofessionele samenwerking nog in de kinderschoenen staat, is het aanbod aan werkbladen nog enigszins beperkt. Samen met de richtlijnen die hierover ontwikkeld zijn, kunnen deze een aanzet geven voor doorontwikkeling.

Het werken met de ouders is bij de aanpak van complexe problematiek noodzakelijk. Dit is niet alleen het geval in de ambulante situatie; dit geldt zeker ook als jongeren residentieel zijn geplaatst. Het gaat binnen het Waaiermodel om ‘intensief’ werken met ouders. De ouders worden benaderd als ‘opvoeder’ én als ‘cliënt’; zij kampen immers zelf ook vaak met een zekere hoeveelheid lastige vraagstukken. Bij het werken met de ouders wordt binnen het Waaiermodel zowel aandacht besteed aan de pedagogische insteek als aan de motivatie en de (systeem)therapeutische insteek.
De werkbladen in GROEN bieden een eerste indruk van de praktische aanpak. Hulpmiddelen die het werken met ouders ondersteunen, zijn meer dan welkom.

De bijlagen behorend bij de screening zijn geordend per fase. De middelen horen bij de fase van de Schok en de Wending.

Dit zijn de bijlagen bij hoofdstuk 6 van het handboek Residentieel vakmanschap uitgelicht. 

Hoe richt je een residentieel hulpaanbod zo in dat het efficiënt en effectief inzetbaar is?

De 100 bijlagen vormen de praktische uitwerking van het handboek Residentieel Vakmanschap Uitgelicht.  De methodiek beschrijft een uitgebreid residentieel hulpaanbod. Dit complete digitale werkboek dat uit zeven delen bestaat vormt een toolkit die professionals in de jeugdzorg ondersteunend materiaal biedt en aanknopingspunten voor zorg en begeleiding op maat. Met creatief vakmanschap kunnen richtlijnen en evidence based-programma’s ingepast worden voor jongeren in een accommodatie van een organisatie voor jeugd- en opvoedhulp. 

De bijlagen met een algemeen karakter zijn in alle fasen van het model inzetbaar, afhankelijk van de werksetting van de woongroepen. Deze zijn hier gratis te downloaden voor alle mensen die het handboek in hun bezit hebben.

De bijlagen met een kleur sluiten aan bij de verschillende domeinen van de methodiek. Deze zijn per kleur (blauw, paars, rood, geel, groen en oranje) als pdf hier verkrijgbaar. Of plaats het hele werkboek met alle bijlagen in de winkelwagen.