Geron 2013-2

Erik Dannenberg is voor het CDA wethouder in Zwolle met in zijn portefeuille onder andere de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo), wonen en milieu. Tevens is hij voorzitter van de commissie 'Gezondheid en Welzijn' van de Vereniging Nederlandse Gemeenten (VNG). Voor zijn politieke loopbaan werkte hij bij het Leger des Heils in de verslavingszorg, crisisopvang en maatschappelijke opvang; begonnen als maatschappelijk werker, later werkzaam als manager en directeur.

In dit nummer

1 Redactioneel | Max de Coole, Inge Klück & Els Messelis
Lokaal Ouderenbeleid

4 Het lokaal ouderenbeleid is dood. Leve de ouderenparticipatie! | René Schalk
Het veranderende 'psychologisch contract' tussen overheid en burger vergt nieuwe vormen van ouderenparticipatie.

8 Gesignaleerd | Samengesteld door Inge Klück/Angelique van Vondelen

9 Participatie van ouderen in lokaal beleid | Dominique Verté, Emily Verté, Liesbeth De Donder, Nico De Witte, Sarah Dury, An-Sofie Smetcoren en Tine Buffel
Ouderen actief betrekken in de lokale politieke omgeving vraagt om een actieve categoriale benadering in co-creatie met andere actieve stakeholders in de samenleving.

12 Gedicht | Huub Oosterhuis
Na de dood

13 Interview met Erik Dannenberg | Jan Willem van de Maat & Max de Coole
We moeten niet problematiseren wat onderdeel is van het gewone leven.

18 Nederland participatieland, ook voor ouderen? | Marja Jager-Vreugdenhil
In de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo) zijn ouderen geen specifieke doelgroep.
Wat betekent dat voor het lokale ouderenbeleid?

21 Actieonderzoek: bouwstenen voor gemeentelijk ouderenbeleid | Tinie Kardol
Georganiseerde ouderen nemen de verantwoordelijkheid om de situatie van ouderen in de lokale samenleving goed voor het voetlicht te brengen.

24 Meldpunt veiliger Eeklo - op weg naar een veilige stad | Miranda Vandemaele
In Eeklo wordt actief burgerschap nadrukkelijk gestimuleerd en gefaciliteerd. Een knelpuntenwandeling leidde tot de inrichting van het meldpunt 'Veiliger Eeklo'.

27 Gesignaleerd | Samengesteld door Inge Klück/Angelique van Vondelen

28 Geröngrafiek | Hanna van Solinge
Lokaal bestuur vergrijst.

29 Discussie
Decentralisatie van zorgbeleid biedt gemeenten een gouden kans om te laten zien hoe het beter kan.

30 Column | Joep Dohmen
Lof der eenzaamheid

31 Ouder worden in de improvisatiemaatschappij | Piet Houben
Een interdisciplinaire en systeemtheoretische verkenning.

35 De zorg voor anderen: overheid en/ofgezin? | Lieve Vanderleyden en Marc Callens
Resultaten van een studie over informele en formele zorg in Vlaanderen en een aantal Europese landen

38 Gesignaleerd | Samengesteld door Inge Klück/Angelique van Vondelen

39 Doen bij Depressie helpt! | Roeslan Leontjevas & Debby Gerritsen
Een multidisciplinair zorgprogramma kan depressies bij verpleeghuisbewoners terugdringen.

42 Regie, een buffer tegen voortschrijdende beperkingen bij ouderen | Martijn Huisman & DorlyJH Deeg
Ouderen met een hogere mate van ervaren regie kunnen verlies van onafhankelijkheid beperken.

45 Preventief gezondheidsonderzoek onder hoogrisicogroepen van ouderen | Annemarie van Dijk
Voor ouderen van Turkse, Marokkaanse en Hindostaanse afkomst blijft het moeilijk om met preventief gezondheidsonderzoek gezondheidswinst te behalen.

48 Demotie en duurzame inzetbaarheid | Arie Stolk
Duurzame inzetbaarheid geeft ouder wordende werknemers perspectief en nieuwe loopbaankansen.

52 Ik sta hier met één been in het paradijs | Susan Hupkens, Eunice Willemstein, Marleen Goumans
In woongroep Jah Jireh in Rotterdam krijgen oudere Jehova's getuigen van geloofsgenoten de zorg die bij hen past.

55 Column | Christina Mercken
De onwetende specialist

56 Jonge Sla in de rusthuistuin | Johan Rotsaert & Sonja Focketyn
De band met de natuur herstellen kan voor rusthuisbewoners een belangrijke meerwaarde hebben.

59 Gesignaleerd | Samengesteld door Inge Klück/Angelique van Vondelen

60 De coöperatie en zelforganisaties van burgers, hoe zit dat nu eigenlijk in elkaar? | Ruud van Helden
Waarom voor zorginitiatieven voorkeur van de rechtsvorm van een cooperatie?

63 Nationaal Programma Ouderenzorg | Esther Rikkengaa
Ouderen in Zuid-Limburg langer eigen baas.

66 Boekbespreking | Kees Knipscheer
Leopoldina, Nationale Akademie der Wissenschaften (2010). More Years, More Life, Recommendations of the Joint Academy Initiative on Aging.

69 Boekbespreking | Joop Belderok
Ren Lantman (2012). Mijn verhaal doet er toe. Zingevingsondersteuning in welzijn en zorg.

71 Gesignaleerd | Samengesteld door Inge Klück/Angelique van Vondelen

72 Column | Arno Wip Driekus

Een lokaal bestuur is de overheid die het dichtst bij de burger staat. Om die reden wordt dit bestuursniveau ook het meest geconfronteerd met de ontevredenheid van burgers. Hierop kan geanticipeerd worden door te investeren in de kwaliteit, toegankelijkheid en klantvriendelijkheid van bestuur & dienstverlening. Een andere manier om pro-actief te handelen, is door actief burgerschap te stimuleren en faciliteren.

Aanbesteding van de thuiszorg, nieuwe indicatiestellingen voor ondersteunende voorzieningen: het zijn ontwikkelingen die laten zien dat er veel verandert in het ouderenbeleid in Nederland. Dat heeft alles te maken met de invoering van de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo) in 2007. Wat doet deze wet met het ouderenbeleid? Is er nog ruimte voor categoriaal beleid (doelgroepenbeleid) voor ouderen? En op welke manier kunnen de belangen van ouderen gewaarborgd blijven? Want de Wmo heeft veel consequenties, juist voor ouderen. Niet alleen als zorgvragers, maar ook als vitale mantelzorgers en vrijwilligers.

Jos van der Lans constateert in een essay in de Groene Amsterdammer (28 maart 2013) dat we te maken hebben met de grootste decentralisatiebeweging uit de Nederlandse geschiedenis, en tevens dat deze beweging van staat naar stad (gemeente) overal gaande is in de westerse wereld. Van der Lans ziet de logica van deze beweging in en hij ziet kansen voor bestuurders, politici en burgers om juist op lokaal niveau tot een constructief antwoord te komen op problemen die zich aandienen. In dit Gerönnummer werken we dit uit voor het lokale ouderenbeleid in met name Nederland en België. In Nederland is onder ouderen grote onvrede over de landelijke politiek. Dat blijkt wel uit de aanhang die de partij 50PLUS heeft, deels virtueel maar ook met een groeiend ledental. Uit de kwartaalberichten van het Continu Onderzoek Burgerperspectieven (COB) van het Sociaal Cultureel Planbureau blijkt bovendien dat ouderen in Nederland bezorgder zijn over de economie dan jongeren. Hetzelfde geldt voor hun eigen financiële positie.
Volgens René Schalk, in zijn openingsbijdrage in dit Gerön nummer, is in Nederland het 'psychologisch contract' tussen overheid en ouderen geschonden en moeten verwachtingen over en weer opnieuw worden geëxpliciteerd en (min of meer stilzwijgend) opnieuw worden afgestemd. Dominique Verté et al bepleit in deze Gerön politieke participatie van ouderen, in de ruime zin van 'meewerken aan de constructie van de samenleving'.
In ieder geval is er voor lokaal ouderenbeleid een grote toekomst weggelegd, zou je zo denken. Maar zo eenvoudig ligt dat niet. Want doelgroepenbeleid is uit in Nederland, en eigenlijk ook in België, en integraal of inclusief beleid is in.
Eén ding is zeker: de burger wil meer invloed op het beleid en dat geldt ook voor ouderen. Dus lijkt inderdaad participatie het antwoord te zijn.
Vandaar dat er in dit themanummer van Gerön een aantal verkennende artikelen zijn opgenomen rond dit cruciale begrip. Tussen Nederland en België - preciezer Vlaanderen - zijn er opvallende verschillen op dit punt, zo blijkt, vooral in de rol die ouderen spelen in het gemeentelijk beleid en de manier waarop inzicht in de wensen van ouderen wordt verkregen, al dan niet via vormen van actie-onderzoek.
Er valt hier van elkaar te leren.

Max de Coole, Inge Klück & Els Messelis Redactie Geron