2010
Joep Dohmen & Jan Baars red. (2010). De kunst van het ouder worden. De grote filosofen over ouderdom. Amsterdam: Ambo (480 pagina's, € 29,95, ISBN 978-90-263-2256-3)
De samenstellers van 'De kunst van het ouder worden' willen een tegenwicht bieden aan de eenzijdige benadering van de stijgende levensverwachting in budgettaire termen door na te gaan wat er in de geschiedenis van de filosofie over ouderdom te vinden is. Ouder worden is immers van alle tijden. En zij hebben dan ook de hele historische canon doorplozen. Het lijvige boek is bedoeld voor de nieuwsgierige lezer die bereid is deze oogst in vertaling tot zich te nemen.
Binnenkort word ik 50 jaar. Gehinderd door een langdurig en onduidelijk ongemak dat me belemmert om eens lekker langer dan een half uur te rennen, kijk ik onwillekeurig jaloers terug op de 'gevorderde langeafstandlopers' en baanatleten die ik zo'n tien jaar geleden interviewde voor mijn doctoraat in de sociologie van de veroudering. Deze atleten deelden hun ervaringen met mij tijdens lange, plezierige gesprekken. De centrale boodschap die ik eruit overhield is niet veranderd in die tien jaar waarin ik de gegevens heb geanalyseerd en gepubliceerd, erover heb gediscussieerd en ze heb gebruikt als basis voor een breed onderzoeksprogramma over lichamelijke activiteit en het leven op latere leeftijd. Die boodschap luidt: zij lopen hard, puur om het hardlopen zelf!
Projectbeschrijvingen benadrukken vaak de positieve aspecten van een project. Is het niet leerzamer om juist naar opgetreden problemen te kijken en zo te leren van (deels) mislukte projecten? In dit geval gaat het om een combinatie van interventieprogramma's rond de belangrijke thema's depressie en bewegen.
Als iemand zicht heeft op ouder worden en bewegen, dan is het Erica Terpstra, oud zwemkampioene, oud-staatssecretaris van Volksgezondheid, Welzijn en Sport en voormalig voorzitter van het Nederlands Olympisch Comité*Nederlandse Sport Federatie (NOC*NSF). Ze gelooft heilig in het maatschappelijk belang van bewegen en sport. Maar weet ook uit eigen ervaring hoe de drukte van het dagelijks bestaan mensen kan doen 'vergeten' hoe leuk bewegen is. Dat 'leuke' staat bij haar voorop. Volgens haar draait het er om mensen te laten genieten van sport en bewegen: "Door lol, hou je het vol."
De tijd dat een oudere zijn gezondheidsproblemen alleen met zijn huisarts besprak, is voorbij. De vergrijzing en daarbij horende multimorbiditeit vragen om verregaande samenwerking tussen alle zorgdisciplines. Maar hoe verlies je in die wirwar de oudere niet uit het oog? Door niet alleen het herstel van de gezondheid, maar vooral ook het welbevinden van de patiënt centraal te stellen, denken onderzoekers van twee onderzoeksprojecten in Groningen.
Bijna iedere krant heeft de afgelopen jaren wel eens gemeld dat bewegen en sporten gezonde bezigheden zijn, ook voor oudere mensen. Toch lijkt de boodschap nog maar mondjesmaat over te komen, want vele ouderen bewegen te weinig om hun gezondheid goed te bewaren. Waar kan dat mee te maken hebben? En nog belangrijker: wat zouden we er aan kunnen doen?
Bram is 74 jaar. Hij werkte als purser bij de KLM. Dat is alweer lang geleden. Hij ging al op 56-ja-rige leeftijd met pensioen. In zijn jonge jaren deed hij veel aan sportduiken, maar zijn grote passie werd zeezeilen. Dat zijn hobby's waar je een goede conditie voor nodig hebt. Vooral in combinatie met zijn werk vroeg hij zich af, hoe blijf ik fit? Hardlopen en tennis waren vanwege zijn onregelmatige werktijden de beste vormen van sportbeoefening. Hij liep zijn rondjes niet alleen thuis, maar ook tijdens zijn stops in Thailand, Australië, Canada, de VS en op Curacao.
Joop Kats vader was een verwoed schaatser en dus stond Joop al vroeg op het ijs. Zijn eerste Elfstedentocht reed hij in 1954. In 1963 was hij een van de eerste 300 rijders, maar hij werd van het ijs gehaald met een bevroren oog. Nu nog moet hij een donkere bril dragen. Het trotst is hij op de tocht van 1986 toen hij, op 63-jarige leeftijd, als recreant maar één uur langer over de tocht deed dan de winnaar Evert van Benthem.
Nieuwe vrijwilligersinitiatieven in de zorg laten zien dat er nog steeds veel mensen te mobiliseren zijn om zich zonder tegenprestatie in te zetten voor anderen. De verhouding vraag en aanbod moet dan wel opnieuw tegen het licht worden gehouden. Het is interessant om deze veelbelovende vrijwilligersinitiatieven te bezien in het licht van nieuwe visies op de toekomst van de zorg.
Een gezonde leefstijl op oudere leeftijd, waaronder voldoende lichaamsbeweging, draagt bij aan het voorkomen van chronische ziekten, functionele achteruitgang en vroegtijdige sterfte. Volgens recente gegevens van het Centraal Bureau van de Statistiek (CBS) geeft 58% van de 65-plussers zelf aan dat zij de Nederlandse Norm Gezond Bewegen halen. Dit percentage is de afgelopen tien jaar vrijwel constant. Maar is het mogelijk om zelf goed in te schatten of de norm gehaald wordt? Onderzoekers van de Vrije Universiteit hebben bij een groep oudere deelnemers aan de Longitudinal Aging Study Amsterdam (LASA) het beweegpatroon gemeten met beweeg-meters en deze informatie vergeleken met de zelfgerapporteerde activiteit.
Sport was vroeger voornamelijk een jongmenselijke activiteit, nu doen ook steeds meer ouderen aan sport. Inzicht in de motieven van ouderen om al dan niet te sporten en de voorkeur voor bepaalde vormen van sportbeoefening, geven houvast om een voorspelling te doen voor de toekomst. De verwachting is dat er steeds meer ouderen in de leeftijdscategorie 65 tot 74 jaar aan sport zullen gaan doen.
In Nederland neemt de vergrijzing de komende jaren snel toe. Sportbonden hebben daarom de afgelopen jaren het sportaanbod voor senioren behoorlijk onder de loep genomen. Resultaat: een aantal sportbonden heeft sportaanbod ontwikkeld of aangepast voor senioren. Het aanbod voor deze doelgroep is afgestemd op hun wensen, wensen als gezelligheid, gezondheid en plezier.
Zeeland behoort tot de meest vergrijsde provincies van Nederland. Dat is reden voor de provincie om beleid gericht op senioren onder het licht te houden. Is er wel voldoende aanbod op het gebied van sport en beweging? En sluit het aanbod aan bij de wensen en behoeften van de groeiende groep ouderen? Het provinciale adviesorgaan, SportZeeland, voerde een onderzoek uit. Het aanbod voor senioren met beperkingen blijkt tekort te schieten.
Welke betekenissen verlenen 50-plussers aan sport? En wat zijn de redenen van oudere niet-sporters om niet (meer) mee te doen? In dit artikel aandacht voor de historische (beleids)ontwikkelingen rondom sport voor ouderen en op de veranderende visies op sport en ouderdom.
Vanuit evolutionair perspectief is het vreemd dat mensen tot ver over de vijftig doorleven en dat er zelfs een mechanisme bestaat dat na de vijftig een biologisch nieuwe manier van leven mogelijk maakt: de menopauze. Wat heeft dit mogelijk gemaakt? En wat zijn de consequenties voor hoe we met ouderen moeten omgaan?